اجرای روی صحنه، مرحله‌ای در مسیر موسیقی حرفه‌ای است. چه شما خواننده باشید چه نوازنده، اگر موسیقی را به طور جدی دنبال می‌کنید، سرانجام سر و کار شما به اجرا روی صحنه خواهد افتاد. در این متن، برخی از آداب اجرای روی صحنه از نقطه نظر یک خواننده را بررسی می‌کنیم، ولی برای نوازندگان سازها هم بسیاری از این نکات صادق است، خصوصاً اگر که قرارست سولو بنوازند یا ترس از صحنه دارند. جا دارد که یادآوری کنیم در آموزشگاه موسیقی آبیرود، دوره آمادگی اجرای صحنه‌ای با تمرکز بر همین موضوع و فراتر از آن ارائه می‌شود.
مراقبت پیش از اجرا
خوانندگان همواره باید خیلی مراقب سلامتی جسم و ذهن خود باشند ولی این ن در ساعت‌های پیش از اجرا بیش از پیش مهم می‌شود. استراحت قبل از اجرا مهم است، ولی باید مراقب باشید که به خواب عمیق فرو نروید، بلکه ساکت و آرام باشید و از هرگونه گفتگوی غیرضروری با افراد خودداری کنید. نوشتن یا مطالعه برای خالی کردن ذهن از اضطراب و فکر نکردن به اجرای پیش رو می‌تواند بسیار مفید باشد. انجام تمرین‌های تنفسی شکمی (دم عمیق از بینی و بازدم از دهان) در حالی که چشم‌ها را بسته‌اید می‌تواند در کنترل اضطراب بسیار مفید باشد.
ورود به صحنه
وقتی که برای اولین بار روی سن می‌روید، باید به این تأثیر اولیه‌ای که هنگام رفتن روی صحنه قرار است روی مخاطب‌هایتان داشته باشید دقت کنید. قامت‌تان صاف و راست باشد، دست‌ها راحت دو طرف بدن آویزان شود و زیاد حرکت‌شان ندهید ولی خیلی هم سفت و محکم آن‌ها را به بدن‌تان نچسبانید. به عنوان یک خواننده احساس کنید که سرتان، بدن‌تان را با خود می‌کشد. با انرژی و اقتدار گام بردارید و با اعتماد به نفس روی صحنه بیایید. وقتی تشویق حضار شروع می‌شود، سر را اندکی به سمت مخاطبان بگردانید و لبخند بر لب با ایشان مواجه شوید. سر را بیش از حد خم نکنید و تا وقتی که به کنار نوازندگان یا ساز اصلی (مثلاً پیانو) نرسیده‌اید تعظیم بلند بالا نکنید. کمیت و کیفیت این تعظیم به زمان و میزان تشویق حضار بستگی دارد. تشویق فراوان، پاسخ محترمانه‌تر و تعظیم جدی‌تر را می‌طلبد. اما فارغ از تشویق‌ها، خواننده پس از رسیدن به مرکز اصلی سن، باید با تعظیمی قدردانی کند.
در زمان سر فرود آوردن باید حسی از فروتنی و تواضع داشته باشید: در آغاز چشم‌ها به پایین خیره شوند، سپس به دنبال چشم‌ها، پیشانی را خم کنید و در ادامه به تمام معنا سرِ تعظیم فرود آورید! گردن و به دنبال آن شانه‌ها نیز باید اندکی خم شوند و در نهایت، کمر را خم کنید ولی نه به سرعت، بلکه آهسته. وقتی که می‌خواهید دوباره راست بایستید، ابتدا پشت کمر، سپس گردن و در نهایت سر را بالا بیاورید. دست‌ها می‌توانند در دو طرف بدن بمانند (بیشتر در مورد خوانندگان کلاسیک یا اجراهای بزرگ) یا یکی را می‌توانید روی سینه بگذارید (اگر خودمانی‌تر هستید). دقت کنید که در آغاز چشم‌ها و سر بالا نمی‌آیند، چندان مؤدبانه نیست در حالی که خم هستید به جلو نگاه کنید! اگر کلاه بر سر دارید، آن را بردارید و هنگام تعظیم بالای شکم خود بگذارید.
اگر قرار است در بدو ورود به‌طور خودمانی و غیررسمی قطعات اجرا را اعلام کنید، صدای‌تان باید بسیار طبیعی و بدون هیچ‌گونه تصنعی باشد. اسامی بخش‌های اجرا باید خیلی واضح معرفی شوند. نوازندگان هم هرگز بدون اطلاع و آمادگی خواننده یا نوازنده اصلی نباید شروع کنند. روش‌های مختلفی برای دادن علامت شروع وجود دارد. می‌تونید ابتدا به پایین نگاه کنید و سپس سر و چشم‌ها را به‌عنوان علامت شروع بالا بیاورید. اینگونه اجرای شما خیلی حرفه‌ای‌تر و هماهنگ‌شده تر خواهد بود، تا اینکه برای همدیگر سر صحنه سر تکان بدهید. پس از پایان اجرای هر بخش یا قطعه، اگر قرار است منتظر تشویق حضار بمانید، خواننده و نوازندگان باید حس و حال قطعه را حفظ کنند تا خود حضار با تشویق‌شان شما را به قطعه بعدی هدایت کنند.
هنگام اجرا
پس از اجرای تعدادی آواز، باید مجدد در پاسخ به تشویق حضار تعظیم مختصری کنید. این‌جا خوبست که برگردید و از نوازندگان لبخندی گرم تشکر کنید. در پاسخ، آن نوازنده هم بهترست بایستد (در حالی که هنوز ارتباط فیزیکی وی با ساز قطع نشده، مثلاً دست روی پیانو دارد یا گیتار دستش است) و مثل خواننده، به حضار تعظیم کند. سپس خواننده به طرف مخاطبان برمی‌گردد و دوباره تعظیم می‌کند. اگر نوازنده‌ای از صحنه خارج می‌شود، بهترست که وی را اندکی همراهی کنید. چند قدمی به عقب بردارید، صحنه را به وی بدهید تا با تعظیمی به حضار خارج شود.
هنگامی که در مقابل تماشاگران می‌ایستید، نگاه کردن به بالای سر تماشاچیان ردیف آخر، در حالی که سرتان را صاف نگه داشته‌اید، اهمیت فراوانی دارد. اگر تالا اجرای شما بالکن دارد، بهتر است زیاد به آن نگاه نکنید، زیرا تماشاگران پایین جز سفیدی چشم‌هایتان چیزی نخواهند دید. اگر حضار در یک نیم‌دایره به مرکز سن نشسته‌اند، سر شما باید به مرکز این دایره نگه داشته شود، خیلی به راست یا چپ نچرخید. اگر بیش از حد به هر طرفی بچرخید، حضار فقط یک طرف سرتان را خواهند دید. هرگز روی صحنه عینک نزنید، زیرا شیشه‌های عینک زیر نور‌های صحنه انعکاس شدیدی خواهند داشت و ارتباط تماشاگران با چشم‌های شما قطع می‌شود. چشم‌های شما حس و حالتان را باید به مخاطبان برساند.
ترس از صحنه یا استرس اجرا
ترس از صحنه یا استراس اجرا از چالش‌های بزرگ موسیقی‌دان‌هایی هست که می‌خواهند اجراهای پرمخاطب داشته باشند. ترس از صحنه را باید مهار کنید، اما شور و هیجان برای اجرا لازم است و این ترس را می‌توانید با تمرین به محرک خود برای اجرا بدل کنید. آدرنالینی که این ترس از صحنه در شما ترشح می‌کند باعث افزایش گردش خون و باز شدن رگ‌ها می‌شود. این انرژی مضاعف را برای اجرای پر و شور هیجان به کار ببرید. ولی دقت داشته باشید که تعادل هیجانی را در بدن خود حفظ کنید و آن‌قدر هیجانی نشوید که از خود بی‌خود شوید! شور و هیجان لازم برای اجرایی خوب را با ترس از صحنه اشتباه نگیرید!
سه چیز باعث ترس از صحنه می‌شود:
1) عدم اطمینان از موسیقی که قرار است اجرا شود: اگر در اجرای خود، به ارزش موسیقیایی حتی یک قطعه اطمینان نداشته باشید، این عدم اطمینان موجب عصبی شدن شما در تمام برنامه خواهد شد، بنابرین بهترست که آن قطعه از برنامه حذف شود.
2)عدم اطمینان از صدای‌تان یا تبهر شما در نواختن سازتان: برای یک برنامه بزرگ، حداقل باید طی شش ماه یا حداکثر یک سال تمرین مستمر داشته باشید تا تمامی جوانب اجرا در ذهن شما و حافظه عضلات‌تان نقش ببندد. اگر یکی از عوامل در برنامه‌ی خود به قطعه‌ای تسلط نیافته است، آن قطعه باید حذف شود. اگر خواننده هستید، باید به صدایی کامل و تسلط کامل برسید. البته این امر در دنیایی ایده‌آل است و ممکن است هرگز به آن نرسید، خیلی حساسیت به خرج ندهید. صرفاً اگر اطمینان دارید که پس از اجرا خودتان حس خوبی خواهید داشت کافی است. می‌توانید اجراهای کوتاه نزد دوستان، در صحنه‌های کوچک‌تر یا آموزشگاه‌تان داشته باشید تا برای اجراهای بزرگ‌تر آماده شوید.
3) حساسیت بیش از حد به نظرات دیگران: اگر تمام فکر و ذکرتان اینست که نظر مخاطبان درباره اجرای شما چه خواهد بود، عوض اینکه تمرکزتان روی پیام آواز، حس و حال خوب و برقراری ارتباط مناسب با مخاطب شود، یقین بدانید که عصبی خواهید بود و اولین اشتباه، که حتماً پیش خواهد آمد، شما را به هم خواهید ریخت. شما مجرایی هستید که موسیقی از آن جاری می‌شود، قطعه‌ای انتخاب نکنید که از توانایی شما خارج باشد و بخواهید با آن روی صحنه «پز» بدهید. شما روی صحنه نمی‌روید که خودتان را به چالش بکشید، می‌روید که با موسیقی خود مخاطبان را مجذوب کنید. هر چه‌قدر اجرای شما حرفه‌ای تر و روان‌تر باشد، نتیجه مطلوب‌تری خواهید گرفت.
نکته دیگری که سر صحنه به آن باید توجه داشته باشید، اینست که مراقب باشید اگر عوامل صحنه دچار ترس از صحنه شدند، خصوصاً در وسط اجرا، از ایشان فاصله بگیرید! یک نوازنده یا خواننده حرفه‌ای باید بتواند خودش به تنهایی به این ترس غلبه کند ولی ترس احساسی است که به راحتی به دیگران انتقال می‌یابد و دو نفر که سر صحنه مضطرب شوند، اثر آن بسیار محسوس‌تر خواهد بود! بگذارید دوست‌تان خودش را پیدا کند و قطعه که تمام شد سراغش بروید و دلداریش بدهید. مراقب نشانه‌های اضطراب پیش از اجرا باشید: کسی که تند تند قدم می‌زند، دستانش را به هم می‌فشارد، پیشانیش را پاک می‌کند. او مستعد ترس از صحنه است. کمکش کنید با تمرین تنفس (دم عمیق از بینی و بازدم از دهان) و بستن چشم‌ها ضربان قلبش را پایین بیاورد.
مواردی که گفته شد، گوشه‌ای از دنیای اجرای روی صحنه است. برای هر موسیقی‌دانی، چه نوازنده چه خواننده، نکات اجرا روی صحنه با توجه به سبک، توانایی و شخصیت وی متفاوت است. بخشی از این نکات فقط و فقط با تجربه به دست می‌آید. بخشی از آن را می‌توانید با کمک اساتید و تجربیات ایشان بیاموزید. در هر صورت، اجرای روی صحنه گام بعدی در تکامل شما به عنوان یک موسیقی‌دان خواهد بود. اگر موسیقی را به طور جدی دنبال می‌کنید، نگذارید که ترس از اجرای روی صحنه شما را منصرف کند! بر آن غلبه کنید و لذت بی‌همتای به اشتراک گذاشتن موسیقی‌تان سر صحنه را حتماً تجربه کنید.